६.२३

^{६.२३.१}सा सीता तच्छिरो दृष्ट्वा तच्च कार्मुकमुत्तमम्
सुग्रीवप्रतिसंसर्गमाख्यातं च हनूमता

^{६.२३.२}नयने मुखवर्णं च भर्तुस्तत्सदृशं मुखम्
केशान्केशान्तदेशं च तं च चूडामणिं शुभम्

^{६.२३.३}एतैः सर्वैरभिज्ञानैरभिज्ञाय सुदुःखिता
विजगर्हेऽथ कैकेयीं क्रोशन्ती कुररी यथा

^{६.२३.४}सकामा भव कैकेयि हतोऽयं कुलनन्दनः
कुलमुत्सादितं सर्वं त्वया कलहशीलया

^{६.२३.५}आर्येण किं नु कैकेय्याः कृतं रामेण विप्रियम्
यद्गृहाच्चीरवसनस्तया प्रस्थापितो वनम्

^{६.२३.६}एवमुक्त्वा तु वैदेही वेपमाना तपस्विनी
जगाम जगतीं बाला छिन्ना तु कदली यथा

^{६.२३.७}सा मुहूर्तात्समाश्वस्य प्रतिलभ्य च चेतनाम्
तच्छिरः समुपाघ्राय विललापायतेक्षणा

^{६.२३.८}हा हतास्मि महाबाहो वीरव्रतमनुव्रता
इमां ते पश्चिमावस्थां गतास्मि विधवा कृता

^{६.२३.९}प्रथमं मरणं नार्या भर्तुर्वैगुण्यमुच्यते
सुवृत्तः साधुवृत्तायाः संवृत्तस्त्वं ममाग्रतः

^{६.२३.१०}दुःखाद्दुःखं प्रपन्नाया मग्नायाः शोकसागरे
यो हि मामुद्यतस्त्रातुं सोऽपि त्वं विनिपातितः

^{६.२३.११}सा श्वश्रूर्मम कौसल्या त्वया पुत्रेण राघव
वत्सेनेव यथा धेनुर्विवत्सा वत्सला कृता

^{६.२३.१२}आदिष्टं दीर्घमायुस्ते यैरचिन्त्यपराक्रम
अनृतं वचनं तेषामल्पायुरसि राघव

^{६.२३.१३}अथ वा नश्यति प्रज्ञा प्राज्ञस्यापि सतस्तव
पचत्येनं तथा कालो भूतानां प्रभवो ह्ययम्

^{६.२३.१४}अदृष्टं मृत्युमापन्नः कस्मात्त्वं नयशास्त्रवित्
व्यसनानामुपायज्ञः कुशलो ह्यसि वर्जने

^{६.२३.१५}तथा त्वं संपरिष्वज्य रौद्रयातिनृशंसया
कालरात्र्या मयाच्छिद्य हृतः कमललोचनः

^{६.२३.१६}उपशेषे महाबाहो मां विहाय तपस्विनीम्
प्रियामिव शुभां नारीं पृथिवीं पुरुषर्षभ

^{६.२३.१७}अर्चितं सततं यत्नाद्गन्धमाल्यैर्मया तव
इदं ते मत्प्रियं वीर धनुः काञ्चनभूषितम्

^{६.२३.१८}पित्रा दशरथेन त्वं श्वशुरेण ममानघ
पूर्वैश्च पितृभिः सार्धं नूनं स्वर्गे समागतः

^{६.२३.१९}दिवि नक्षत्रभूतस्त्वं महत्कर्म कृतं प्रियम्
पुण्यं राजर्षिवंशं त्वमात्मनः समुपेक्षसे

^{६.२३.२०}किं मान्न प्रेक्षसे राजन्किं मां न प्रतिभाषसे
बालां बालेन संप्राप्तां भार्यां मां सहचारिणीम्

^{६.२३.२१}संश्रुतं गृह्णता पाणिं चरिष्यामीति यत्त्वया
स्मर तन्मम काकुत्स्थ नय मामपि दुःखिताम्

^{६.२३.२२}कस्मान्मामपहाय त्वं गतो गतिमतां वर
अस्माल्लोकादमुं लोकं त्यक्त्वा मामिह दुःखिताम्

^{६.२३.२३}कल्याणैरुचितं यत्तत्परिष्वक्तं मयैव तु
क्रव्यादैस्तच्छरीरं ते नूनं विपरिकृष्यते

^{६.२३.२४}अग्निष्टोमादिभिर्यज्ञैरिष्टवानाप्तदक्षिणैः
अग्निहोत्रेण संस्कारं केन त्वं तु न लप्स्यसे

^{६.२३.२५}प्रव्रज्यामुपपन्नानां त्रयाणामेकमागतम्
परिप्रक्ष्यति कौसल्या लक्ष्मणं शोकलालसा

^{६.२३.२६}स तस्याः परिपृच्छन्त्या वधं मित्रबलस्य ते
तव चाख्यास्यते नूनं निशायां राक्षसैर्वधम्

^{६.२३.२७}सा त्वां सुप्तं हतं श्रुत्वा मां च रक्षोगृहं गताम्
हृदयेन विदीर्णेन न भविष्यति राघव

^{६.२३.२८}साधु पातय मां क्षिप्रं रामस्योपरि रावणः
समानय पतिं पत्न्या कुरु कल्याणमुत्तमम्

^{६.२३.२९}शिरसा मे शिरश्चास्य कायं कायेन योजय
मुहूर्तमपि नेच्छामि जीवितुं पापजीविना

^{६.२३.३०}श्रुतं मया वेदविदां ब्राह्मणानां पितुर्गृहे
यासां स्त्रीणां प्रियो भर्ता तासां लोका महोदयाः

^{६.२३.३१}क्षमा यस्मिन्दमस्त्यागः सत्यं धर्मः कृतज्ञता
अहिंसा चैव भूतानां तमृते का गतिर्मम

^{६.२३.३२}इति सा दुःखसंतप्ता विललापायतेक्षणा
भर्तुः शिरो धनुस्तत्र समीक्ष्य जनकात्मजा

^{६.२३.३३}एवं लालप्यमानायां सीतायां तत्र राक्षसः
अभिचक्राम भर्तारमनीकस्थः कृताञ्जलिः

^{६.२३.३४}विजयस्वार्यपुत्रेति सोऽभिवाद्य प्रसाद्य च
न्यवेदयदनुप्राप्तं प्रहस्तं वाहिनीपतिम्

^{६.२३.३५}अमात्यैः सहितः सर्वैः प्रहस्तः समुपस्थितः
किंचिदात्ययिकं कार्यं तेषां त्वं दर्शनं कुरु

^{६.२३.३६}एतच्छ्रुत्वा दशग्रीवो राक्षसप्रतिवेदितम्
अशोकवनिकां त्यक्त्वा मन्त्रिणां दर्शनं ययौ

^{६.२३.३७}स तु सर्वं समर्थ्यैव मन्त्रिभिः कृत्यमात्मनः
सभां प्रविश्य विदधे विदित्वा रामविक्रमम्

^{६.२३.३८}अन्तर्धानं तु तच्छीर्षं तच्च कार्मुकमुत्तमम्
जगाम रावणस्यैव निर्याणसमनन्तरम्

^{६.२३.३९}राक्षसेन्द्रस्तु तैः सार्धं मन्त्रिभिर्भीमविक्रमैः
समर्थयामास तदा रामकार्यविनिश्चयम्

^{६.२३.४०}अविदूरस्थितान्सर्वान्बलाध्यक्षान्हितैषिणः
अब्रवीत्कालसदृशो रावणो राक्षसाधिपः

^{६.२३.४१}शीघ्रं भेरीनिनादेन स्फुटकोणाहतेन मे
समानयध्वं सैन्यानि वक्तव्यं च न कारणम्

^{६.२३.४२}ततस्तथेति प्रतिगृह्य तद्वचो; बलाधिपास्ते महदात्मनो बलम्
समानयंश्चैव समागतं च ते; न्यवेदयन्भर्तरि युद्धकाङ्क्षिणि